26 Kas 2014
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), çözümü olan bir rahatsızlıktır. Doğru ve etkililiği kanıtlanmış yöntemlerin uygulandığı terapi çalışmaları (bazı durumlarda ilaç desteği de alınarak), OKB’nin tedavisinde çok iyi sonuçlar vermektedir.
OKB; şiddeti ve yoğunluğu arttıkça, kişinin günlük yaşantısında zorluk yaşamasına sebep olan, hayatını kısıtlayan, iş ve özel yaşantısında problemlere yol açan, bu sebeplerden dolayı kişiyi belli bir evreden sonra tedavi ve yardım aramak durumunda bırakan bir rahatsızlıktır.
OKB yaşayan kişiler, ilk başlarda bu sıkıntılarını gizlemek isteyebilir, bu konuda bir uzmana danışıp yardım istemekten uzak durabilirler. Geçici bir şey olduğunu, kendilerinin çözebileceğini, geçmese bile çevrelerine farkettirmeden, işleri ve günlük hayatları aksamadan idare edebileceklerini düşünebilirler. Ancak, belli bir süre sonra belirtilerin şiddeti ve sıklığı arttıkça; kişinin günlük hayatı, ruh hali, ilişkileri, iş/okul performansı bu durumdan etkilenmeye başlar. Kişi, bu sıkıntıyla tek başına başaçıkamayacağını anladığı noktada, bir uzmandan yardım almayı düşünür.
OKB nedir? Nasıl Bir Rahatsızlıktır?
OKB, “obsesyon” adını verdiğimiz takıntılı düşünceler ve “kompülsyon” adını verdiğimiz telafi davranışlarını içeren psikolojik bir sıkıntıdır.
Takıntılar (obsesyon), kişinin iradesi dışında aklına gelen, çoğu zaman tehdit içeren, kişiyi tedirgin eden, kaygılandıran; kişinin istese de aklından uzaklaştıramadığı, ısrarcı şekilde tekrar eden düşüncelerdir.
Kompülsyonlar ise, çoğu kez takıntılı düşünceleri zihinden uzaklaştırmak ya da akla gelen kaygı verici ihtimalleri telafi etmek/engellemek için yapılan, kontrol edilmesi güç, tekrarlayıcı hareketlerdir.
Kişi, takıntılarının mantıksız olduğunu düşünse de bunları engelleyememekte, kompülsyonları yapmaktan bıksa ve yorulsa da bunları yapmadan duramamaktadır. Çünkü obsesyonlar, kişinin kendisini bir şekilde tehdit altında hissetmesine ve bu sebeple kaygılanmasına sebep olurlar. Kişi de, bu kaygıyla başa çıkabilmek için çeşitli hareket ya da düşünceleri (kompülsyonları) tekrar etmesi gerektiğine inanır.
OKB’de tipik olarak: Kişinin aklına bir düşünce gelir (Örn; “Ellerimi bir kez yıkamak mikroplardan arınmak için yeterli değil, hastalanabilirim.”) ve bu düşünce kafasında sürekli tekrar etmeye başlar (obsesyon). Kişi bu düşünceden dolayı kaygılanır ve bu konuda bir şey yapmadıkça kaygısı daha da artar. Bu kaygıyı azaltmak ve düşünceyi uzaklaştırmak için tek yolunun, telafi davranışlarını (kompülsyon) yapmak olduğuna inanır ve yapar (Örn; ellerini temizlendiğini hissedene kadar, defalarca yıkar). Kompülsyonları yeterince kez tekrar edince, takıntılarının sebep olduğu tehdit ortadan kalkmış ve obsesyonları “şimdilik” aklından uzaklaşmıştır. (Örn, ellerini yeteri kadar yıkamış, mikroplardan arındığına inanmıştır. Artık hasta olma tehlikesi ortadan kalkmıştır.)
Kişi; obsesyonlarını uzaklaştırmak için kompülsyonların işe yaradığını deneyimlemiş olsa da; bir süre sonra, bu tekrarları yapmanın yeterli olmadığını, zaman geçtikçe obsesyonlarının da, kompülsyonlarının da arttığını ve durumun içinden çıkılmaz bir hal almaya başladığını hissetmeye başlayabilir. (Örn; artık, ellerini her kirli hissettiğinde, kaygısının azalması için daha çok kere yıkaması gerekir, ellerinin kirli olduğu düşüncesi daha sık aklına gelmeye başlar, sabun ve suyla yıkamak yeterli olmaz…vb)
Kompülsyonlar, her zaman dışarıdan görülebilecek davranış ve hareketler olmak zorunda değildir. Kişinin içinden ya da aklından bazı sözcük ya da düşünceleri tekrar etmesi de, telafi davranışları olabilir. (Örn; her Ezan okunduğunda aklına küfür ya da cinsellikle ilgili düşünceler gelen ve bu nedenden dolayı günah işlediğini düşünüp (obsesyon) kaygılanan biri, bu durumu telafi etmek için içinden Tövbe, Dua, Besmele gibi ifadeleri defalarca kez tekrar eder (kompülsyon). Yeterince kere tekrarlamazsa içi rahat etmez, daha çok kaygılanır ve bu tekrarlar uyumasına, çalışmasına, biriyle sohbet etmesine engel olacak boyutlara ulaşabilir.)
Çözüm
- OKB, terapi ile aşılabilecek bir problemdir.
- Bazı durumlarda terapiye ek olarak ilaç desteği de gerekebilir.
- OKB’nin tedavisinde etkililiği kanıtlanmış ve en yaygın terapi yöntemi Bilişsel-Davranışçı Terapi (BDT)
Tedavi ve yardım arayışı içinde olan kişi, öncelikle bir klinik psikoloğa başvurursa, uzman kişi değerlendirme seansları sonrası gerekiyorsa kişiyi ilaç desteği için bilgilendirip yönlendirecektir. - ÖNEMLİ! Terapi yetkinliği olmayan ama yine de terapi yaptığını iddia eden kişiler, OKB gibi karmaşık bir rahatsızlıkta çözümden ziyade kafa karışıklığı ve umutsuzluğa yol açabilirler. Bu nedenle, lütfen yardım alacağınız kişinin uzmanlık alanından emin olunuz. Bu konuda detaylı bilgi için Psikolog, Psikiyatrist, Psikoterapist Kimdir, Hangisine Gitmeliyim? yazımı inceleyebilirsiniz.
- UNUTMAYIN! Her OKB vakası ilaç kullanımını gerektirmez ve OKB tedavisinde terapi işe yarayan bir yöntemdir. İyi ve tarafsız bir değerlendirme için, öncelikle mutlaka terapi yapma yetkinliği olan bir uzmanla görüşün.
Uzman Klinik Psikolog – Psikoterapist
Nilgün KÖSTEM